 |
| Foto: Espesial |
Informasaun ne'e Povu Maubere Foti Husi Facebook Pájina Xanana Ba Ema Hotu
UATULARI- Lider Istoriku, Kay Rala Xanana Gusmão hala’o vizita ba haree kondisaun saúde Palmira Lopes ne’ebé uluk nia salva nu’udar vitima ida hosi asaun torturasaun ne’ebé halo hosi oknum lideransa Comite Central FRETILIN (CCF) iha Zona Bautea-Postu Uatulari-Viqeuque iha tinan 1978.
Iha tinan 44 liuba, bainhira sei klosan, Palmira Lopes hamutuk ho nia feto maluk barak inklui populasaun no labarik kiik hetan kapturasaun hodi kastigu futu liman no ain hodi baku sira nia isin too balun mate.
Asaun membru FRETILIN nian ne’e, konsege hetan inpedimentu hosi Xanana Gusmão ne’ebé iha altura ne’ebá assume mós kargu importante iha Comite Central FRETILIN halo protesta no tun direita ba liberta vitima Palmira Lopes ho populasaun lubuk ida. Xanana lakohi povu sai vitima iha prosesu diferensia idea politika entre Partidu UDT ne’ebé halo Golpe iha Dili no FRETILIN ne’ebé halo kontra Golpe hodi halo povu sai vitima iha altura ne’ebá.
Vizita ne’e Xanana hala’o, hafoin rona informasaun hosi familia katak, Palmira Lopes sofre moras. Nune’e iha loron 8 Dezembru 2022, Xanana hala’o viazen hosi Munisipiu Lautem liu kedas ba Ilomar no kontinua viazen ba haree kondisaun uma vitima nian iha Suku Babulu, Postu Administrativu Uatulari-Atas.
Xanana tama sai uma laran haree fatin toba la seguru, uma ne’ebé didin de’it ho au no fatin toba komesa lahuk no didin-lolon barak aat no bainhira rai udan, bee sei tama husi uma tatis, tanba kalen leten komesa kuak no lahuk hotu ona.
Hafoin obserba, Xanana ho nia ekipa Corpo Seguransa Pesoal (CSP) ba impresta viziñu sira nia metru hodi sukat kedas kondisaun uma hodi koordena ho ekipa sei hadia hikas uma refere iha tempu besik.
Hafoin vizita, Xanana kontinua ba haree vitima ne’ebé familia sira evakua ba hela iha Uatulari vila. Durante hasoru malu, Xanana ho Palmira no nia feto maluk, Ana Maria Amaral no Veterana “BI-TALI” tanis hakuas Xanana hodi espresa sira nia sentimentu kontente.
“Hoee…,obrigadu Xanana, funu iha Uatulari ne’e o maka salva ami nia moris, ema atu oho ona ami, sorte o mai lalais hodi husik ami moris too agora,” Palmira tanis hakuak metin Xanana.
Palmira agradese tebes, liu tiha tinan barak, foin primeiraves hasoru fali Xanana ho idade ona.
“Kay Rala o metin iha funu naruk ida ne’e, momentu ne’eba ema mate barak iha mota laran,o mai lalais hare ami povu ne’e iha foto Matebian nian hun,” nia agradese.
Vitima torturasaun Palmira no komunidade sira seluk dadur hamutuk ho Saudozu Padre Indianu, João Martins ne’ebé iha altura ne’ebá hala’o misaun fiar Katolika nian iha Uatulari.
Hafoin funu, Palmira Lopes kaben ho Saudozu, Jerimias Fernades (matebian) sira iha oan na’in haat kompostu feto rua, mane rua ne’ebé dadaun ne’e moris no hela iha Uatulari no Viqueque.
Iha fatin hanesan, Ana Maria Amaral nu’udar mós vitima ne’ebé hetan kaer hamutuk ho nia kolega Palmira konta, hetan kaer no kastigu iha zona Bautea durante fulan haat.
“Ami ema kaer no kastigu hamutuk durante fulan haat, depois Maun Xanana rona ona ema kastigu ami maka nia mai haruka husik hotu ami, no nia husu labele baku no oho. Se maun Xanana mak la mai momentu ne’eba, ami ne’e mate hotu ona,” nia konta.
Iha fatin hanesan, Palmira nia oan mane boot, Luis Ferndes agradese tebes rona istoria nia inan nia terus hetan salvasaun hosi Xanana.
“Ha’u kontente bainhira ami moris mai rona dehan, Maun Xanana maka iha altura ne’ebá mai ajuda ami nia inan ho nia kolega sira ne’ebé ema baku no kesi metin sira nia liman no ain ne’ebé halo hosi membru Comite Central FRETILIN (CCF) iha Altura ne’eba Sekretariu Zona mak senhor Uatumau (mate ona) mak diriji violensia ne’ebé halo hasoru povu,” nia hatete.
Hafoin vizita Palmira, Xanan kontinua kedas viazen ba haree Veterana BI-TALI nu’udar feto ida ne’ebé barani hamutuk ho soladu FALINTIL balun ba hasoru Xanana fila hosi Zona Ponta Leste hodi mai subar iha área Tutugua - Quilicai no Uatulari nian kuaze tinan ida. (remata)